Σε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα που προέρχονται είτε από κάποια μεγάλη φυσική καταστροφή, είτε από οικονομική καχεξία, ή από άλλους λόγους όπως η παρούσα κρίση, τα άτομα, λογικά θα πρέπει να αναγνωρίζουν την προσωπική τους δυστυχία ως ένα γενικότερο κακό, που δεν μπορούν από μόνα τους να αντιμετωπίσουν. Στο βαθμό που στοιχειωδώς υπάρχει ψυχική υγεία, αναγνωρίζουν στη δυστυχία του διπλανού τους τη δική τους και προστρέχουν να βρουν διέξοδο και ανακούφιση μέσω της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Η δυστυχία τους δεν προέρχεται πλέον από προσωπική αποτυχία, που οδηγεί τα άτομα να χάσουν την αυτοεκτίμησή τους, αλλά από εξωτερικούς παράγοντες που συλλογικά πρέπει να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν, ενώ η ανυπαρξία έντονων διαφοροποιήσεων, αφού όλοι, ή οι περισσότεροι βρίσκονται στην ίδια περίπου κατάσταση, τα καθιστά περισσότερο ευπροσάρμοστα στις κρατούσες συνθήκες, καθιστώντας την επιβίωση ευκολότερη και τη συλλογική προσπάθεια για ανατροπή των κατεστημένων συνθηκών ικανότερη.Αντίθετα όμως παρατηρούμε στη πράξη. Ο κόσμος σήμερα μοιάζει «τρελαμένος». Απαξιώνει ...
κάθε συλλογική αντίδραση και φαίνεται να οδηγείται ολοένα και περισσότερο σε «προσωπικές» λύσεις, που δύσκολα βρίσκονται, και τελικά σε παθητικότητα κι αυτοαπομόνωση.
Όμως, η αντίφαση αυτή μεταξύ λογικής και πραγματικότητας ερμηνεύεται. Σε μια «ευημερούσα» κοινωνία, πολύ περισσότερο μάλιστα σε μια κοινωνία επίπλαστης ευμάρειας και καταναλωτισμού, που διαπιστώνουμε, όλο και περισσότεροι, ότι ανήκει οριστικά στο παρελθόν, τα άτομα απομονώνονται πιο εύκολα, καθίστανται ευάλωτα στις αναποδιές ακόμα και της καθημερινότητας. Εκλαμβάνουν την οποιαδήποτε μικρότερη, ή μεγαλύτερη αποτυχία ως αποκλειστικά προσωπική υπόθεσή τους, που δεν αφορά στα υπόλοιπα μέλη της «ομάδας». Οδηγούνται έτσι σε μια ενοχική εσωστρέφεια. Η αυτοεκτίμηση χάνεται, ή αποκτά αρρωστημένα χαρακτηριστικά «εγωκεντρισμού» και τα άτομα μπορεί εύκολα να οδηγηθούν σε αυτοκαταστροφικές ενέργειες, είτε σε άλλες αντικοινωνικές πράξεις βίαιης αντίδρασης, που φθάνουν ακόμα και στο έγκλημα, επιρρίπτοντας την ευθύνη στους άλλους, ως αντανάκλαση της δικής τους ατομικής αποκλειστικά ευθύνης, όπως εκλαμβάνουν τη προέλευση της κακοτυχίας τους. Πως μπορεί άραγε να επιβιώσει ένας «αποτυχημένος» σε μια κοινωνία «επιτυχημένων»; Αλλά κι αν δεν υπάρχει γύρω μια κοινωνία «επιτυχημένων» εμείς θα έπρεπε να ήμασταν τέτοιοι, αφού έτσι φανταζόμασταν, ή θα θέλαμε, μέχρι πρόσφατα τον εαυτό μας.
Αλλά και σε μια κοινωνία που αποδεικνύεται καθημερινά ότι οι περισσότεροι θα μπορούν να εκλαμβάνουν τον εαυτό τους ως αποτυχημένο, ή θύμα εξωγενών παραγόντων, μπορεί μεν τα άτομα να οδηγούνται στη συλλήβδην ενοχοποίηση των άλλων, άλλα όχι μέσα από λογικές διεργασίες διερεύνησης των πραγματικών αιτιών της κατάστασής τους, αλλά ως προσπάθεια αποενοχοποίησης του εαυτού τους και ο λεγόμενος κοινωνικός αυτοματισμός, επιτηδείως μεθοδευμένος από τα κέντρα της επίσημης προπαγάνδας, αναλαμβάνει τα υπόλοιπα. Όλοι εναντίον όλων.
Μισούμε τους άλλους γιατί τους θεωρούμε επιτυχημένους, βολεμένους κτλ, αλλά στη πραγματικότητα μισούμε τον εαυτό μας, γιατί εμείς νομίζουμε ότι δεν μπορούμε να είμαστε. Ωστόσο, και ταυτόχρονα με αυτό, αναπτύσσεται στον αντίποδα ένας υπερφίαλος εγωκεντρισμός, ως άμυνα απέναντι στις προσωπικές μας αδυναμίες, αναγνωρίζοντας τον εαυτό μας ως το «κέντρο του κόσμου», που οι άλλοι μας οφείλουν και όσο δεν «αναγνωρίζεται» αυτή η «οφειλή», τόσο βυθιζόμαστε στη προσωπική δυστυχία. Πως μπορούμε να επιβιώσουμε σε έναν κόσμο που δεν καταλαβαίνει, αυτό που μονάχα εμείς έχουμε «ανακαλύψει»; Έτσι μας φταίνε όλοι οι άλλοι, ο διπλανός μας, ο γείτονάς μας που έχει ακόμα εργασία κ.ο.κ.. Εμείς είμαστε «ικανότεροι», αλλά η δική μας κατσίκα ψόφησε κι όχι του γείτονα. Να ψοφήσει κι η δική του λοιπόν για να αποκατασταθεί η «αδικία»! Ούτε καν περνάει από το μυαλό να προσπαθήσουμε μαζί να ανακάμψουμε. Η καχυποψία και ο φθόνος κυριαρχούν. «Δαγκώνουμε» ακόμη και το χέρι που απλώνεται να μας βοηθήσει.
Αλλά υπάρχει και ένας άλλος λόγος που αρκετά άτομα οδηγούνται σε εσωστρέφεια, «άρρωστες» συμπεριφορές και η αυτοκτονία είναι η κορυφαία εξ αυτών. Η διαπίστωση κάποια στιγμή, ότι το κυνηγητό της «ευτυχίας» μέσω της κατάκτησης όλο και περισσοτέρων υλικών αγαθών, αποξενώνει τον άνθρωπο από τον ίδιο του τον εαυτό και όλο το πλέγμα των ηθικών αρχών και αξιών που καθιστούν τη Ζωή να αξίζει τον κόπο. Αλλά κάτω από τη δυσκολία πλέον απόκτησης υλικών αγαθών, η ανακάλυψη εκ νέου αυτών των ηθικών αρχών και αξιών, περισσότερο προσχηματική μοιάζει.
Ας φανταστούμε τη θέση κάποιου, που γαλουχήθηκε με την «ιδεολογία» της προσωπικής επιτυχίας και αισθάνονταν εξαιρετικά άβολα σε κάθε τυχαία αναποδιά, ή από την άλλη πλευρά, ένιωθε απέραντη αγαλλίαση και υπεροχή κάθε φορά που «πετύχαινε» κάτι τι, αυτός ο «έξυπνος» ακόμα και σε βάρος άλλων, των «αφελών», πως θα αισθάνεται σήμερα παρασυρόμενος από το «τσουνάμι» της οικονομικής καταστροφής που βιώνουμε και πως μπορεί να αντιδρά;
Ή θα καταφέρει τελικά, να ξεπεράσει την κατάθλιψη, που ο ίδιος ο άκρατος ατομικισμός του τον έχει φέρει, κατανοώντας το ψεύτικο κόσμο που είχε δημιουργήσει και θα ψάξει εναγωνίως να βρει τους γύρω του, ή θα κλειστεί περισσότερο στον εαυτό του, μηδενίζοντας κάθε συλλογική προσπάθεια και οδηγώντας τον στη πλήρη παθητικοποίηση και ενδεχομένως στην αυτοκαταστροφή, στο όνομα μάλιστα ηθικών αρχών και αξιών που ουδέποτε μέχρι τώρα είχε ακολουθήσει και πολύ όψιμα ανακαλύπτει.
Σε αυτή τη μεταβατική φάση βρίσκεται η ελληνική κοινωνία σήμερα. Η επίπλαστη ευμάρεια του χθες, ο παρασιτισμός ως μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής επιτυχίας, μαζί με την υποβάθμιση της Παιδείας και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και την επιβολή έτσι ενός, χωρίς προηγούμενο, λειτουργικού αναλφαβητισμού, έφτιαξε τους ανθρώπους μαλθακούς, ημιμαθείς, ευέξαπτους, έτοιμους να υποταχθούν στον ισχυρότερο, αλλά ταυτόχρονα να «κατασπαράξουν» τον πιο αδύναμο. Τους έκανε να επιδιώκουν τις εύκολες λύσεις, έστω και, ή σχεδόν πάντα, σε βάρος των άλλων και τελικά τους κατέστησε πιο ευάλωτους, αφού το όλον «είναι» τους μέχρι σήμερα στηρίζονταν σε αποσαθρωμένα ηθικά και αξιακά θεμέλια και στο κυνήγι του προσωπικού «success story».
Πολλοί παρακολουθούν αμήχανα τις εξελίξεις και πιστεύουν ότι τελικά όλα θα επανέλθουν με κάποιο μαγικό τρόπο στην προηγούμενοι κατάσταση. Μερικοί «επαναστατούν» μπαίνουν μπροστά, ή παριστάνουν τους μπροστάρηδες, στην πράξη όμως ψάχνουν γι’ άλλους να αγωνιστούν δι’ αναθέσεως, που βέβαια την καταγγέλλουν, αλλά στην πρώτη δυσκολία τα παρατάνε κατηγορώντας εχθρούς και φίλους, κυρίως τους τελευταίους, αφού δεν ανταποκρίνονται όπως οι ίδιοι θα ‘θελαν στην «ανάθεση». Άλλοι, οι λιγότεροι, αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει και προσπαθούν να αμυνθούν μέσα από την αλληλεγγύη, τη συλλογική δράση και την οργάνωση του κοινού αγώνα με όσα αποθέματα ηρεμίας και αποφασιστικότητας ακόμα διαθέτουν. Ένα μεγάλο όμως κομμάτι του πληθυσμού έχει ήδη εισέλθει στην περιοχή του άκρατου ατομικισμού και της αυτοκαταστροφικής απομόνωσης. Το σοκ και το δέος δείχνει να θριαμβεύει, αφού η προετοιμασία γι’ αυτόν το θρίαμβο ξεπερνάει τη διάρκεια μιας ολόκληρης γενιάς.
Θα μπορέσουν τελικά οι λίγοι με την αλληλεγγύη και τη συλλογική τους δράση να αποτελέσουν ανάχωμα στη καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όλων και διαμορφώνοντας μια κρίσιμη μάζα μέσα στην ίδια την άρρωστη κοινωνία να καταφέρουν να αντιστρέψουν τα πράγματα;
του Όθωνα Κουμαρέλλα
πηγη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου